Περιγραφή

Το «αγγελόψαρο» ίσως να είναι και το πιο δημοφιλές ψάρι  αφού συνδυάζει ομορφιά, ενδιαφέροντα χαρακτήρα, είναι σχετικά εύκολο στην φροντίδα του και υπάρχει σε διάφορες χρωματικές ποικιλίες. Επιπροσθέτως, αποφέρει αρκετά καλή τιμή προς πώληση στα pet shops, πράγμα που προσελκύει πολλούς επίδοξους χομπίστες να δοκιμάσουν την τύχη τους στην αναπαραγωγή του. Αυτοί είναι μερικοί από τους κυριότερους λόγους που το κάνουν ένα τόσο επιτυχημένο και επιθυμητό είδος για τους περισσότερους ενυδρειόφιλους.

Αρχικά περιγράφτηκε από τον Lichtenstein, το 1823, με την ονομασία Zeus scalaris ενώ αργότερα, το 1831, οι Cuvier και Valenciennes άλλαξαν το γένος σε Platax. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1840 συγκεκριμένα, ο Heckel περιγράφει το γένος ως Pterophyllum, ενώ την τελευταία τροποποίηση έκανε ο Gunther το 1862 αλλάζοντας το είδος από scalaris σε scalare. Έτσι, από το 1986, η έγκυρη λατινική ονομασία του αγγελόψαρου είναι πλέον το Pterophyllum scalare.

Το γένος Pterophyllum προέρχεται από τις Ελληνικές λέξεις πτερύγιο (ptero) και φύλλο (phyllon), οι οποίες περιγράφουν το ψηλό, τριγωνικό ραχιαίο πτερύγιο που διαθέτει το συγκεκριμένο ψάρι. Το είδος scalare σημαίνει σκάλα στα Λατινικά, και αναφέρεται πάλι στο ραχιαίο πτερύγιο που μοιάζει να είναι κλιμακωτό.

Ανήκουν στην οικογένεια Cichlidae, της υποοικογένειας Cichlasomatinae, στην κλάση Osteichthyes, κατηγορία των Actinopterygii της τάξης Perciformes.

Τα σκαλάρια, όπως είναι γνωστά στην χώρα μας, είναι κιχλίδες που ζουν σε μαλακό, όξινο νερό και προτιμούν θερμοκρασίες μεταξύ 25 και 29οC με τους 27οC ως ιδανική. Συναντώνται σχεδόν σε όλο το μήκος του Αμαζονίου και εκτεταμένα στα πλημμυρισμένα λιβάδια της Αμαζονίας. Έχουν βρεθεί στη Βραζιλία, το Περού και το Εκουαδόρ κοντά στις χορταριασμένες ακτές και τις όχθες μικρών λιμνών και ποταμών αργής ροής. Το φυσικό τους περιβάλλον αποτελείται κυρίως από ρίζες δέντρων και έντονη βλάστηση στα οποία οφείλεται, κατά κύριο λόγο, το χαρακτηριστικό τους σχήμα, που τους επιτρέπει να «ξεγλιστρούν» με χάρη ανάμεσα από αυτά.

Έχουν ρομβοειδές σώμα, σχεδόν επίπεδο, που μοιάζει να είναι συμπιεσμένο πλευρικά, και εντυπωσιακά, μακριά πτερύγια, τα οποία τους δίνουν μια τριγωνική μορφή, ενώ το μεγάλο τους ουραίο πτερύγιο έχει σχήμα βεντάλιας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το ύψος τους είναι μεγαλύτερο απ’ ότι το μήκος τους, πράγμα που καθιστά αναγκαίο ένα ψηλό ενυδρείο για να τα φιλοξενήσει. Φτάνουν το τελικό μήκος των 12-15 cm ενώ το ύψος τους μπορεί να φτάσει και τα 20 cm. Το μικρό κεφάλι που διαθέτουν, καταλήγει σε ένα μυτερό στόμα ενώ τα περισσότερα του είδους έχουν βαθύ-κόκκινα μάτια. Ο χρωματισμός του σώματος των άγριων P. scalare στην φύση είναι ασημί με τέσσερις κάθετες, μαύρες ρίγες. Βέβαια, όπως και προαναφέρθηκε, υπάρχουν πολλές ποικιλίες που έχουν προκύψει από επιλεκτικές αναπαραγωγές και που δεν απαντώνται στην φύση. Όπως είναι φυσικό, προτιμώ και συνιστώ την «άγρια» μορφή. Ορισμένες χρωματικές ποικιλίες είναι οι Gold, Marble, Koi, Albino, Zebra, Black και πολλές ακόμη, ενώ υπάρχει και η ποικιλία Veiltail, η οποία πρόκειται για γενετική μορφοποίηση του ψαριού.

Σε ενήλικα άτομα, το κεφάλι των αρσενικών είναι πιο στρογγυλεμένο, μάλιστα μοιάζει να έχει έναν μικρό λοφίσκο. Ένας πιο σίγουρος τρόπος αναγνώρισης του φύλου μπορεί να γίνει κατά την περίοδο που τα ψάρια ετοιμάζονται για ζευγάρωμα, όπου είναι εμφανή τα αναπαραγωγικά τους όργανα. Το όργανο εναπόθεσης αυγών της θηλυκιάς (ovipositor) έχει σχεδόν το διπλάσιο πάχος από το γενετικό όργανο του αρσενικού.

Τα αγγελόψαρα που έχουν μεγαλώσει σε μαλακό, όξινο νερό είναι πιο ευαίσθητα σε βακτηριακές μολύνσεις όταν εισαχθούν σε αλκαλικό περιβάλλον. Συνήθως υπάρχουν περισσότερα βακτηρίδια σε νερό με υψηλότερο pH, με αποτέλεσμα αυτά τα ψάρια να μην έχουν τα κατάλληλα αντισώματα και πολλές φορές οδηγούνται σε αρρώστιες, κυρίως βακτηριακής φύσεως. Ο παράγοντας στρες επίσης παίζει πρωταρχικό ρόλο στην υγεία των ψαριών αφού η ύπαρξή του τα εξασθενίζει, με συνέπεια αυτά να είναι πιο ευάλωτα στις ασθένειες. Αν η ποιότητα του νερού που προσφέρουμε δεν είναι ιδανικές, αναπόφευκτα τους προκαλούμε στρες. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι ακρότητες σε ό,τι αφορά τις υδάτινες συνθήκες και συνίσταται να πλησιάζουν, ει δυνατόν, αυτές του φυσικού τους περιβάλλοντος.

Συνήθως είναι ντροπαλά και τρομάζουν εύκολα όταν πρωτοεισάγονται στο ενυδρείο. Αυτό συμβαίνει λόγω αλλαγής στις συνθήκες του νερού και του νέου περιβάλλοντος που θα κατοικήσουν. Προσφέροντάς τους τον κατάλληλο διάκοσμο, θα μπορέσουν να εγκλιματιστούν ευκολότερα στο νέο τους περιβάλλον και να δείξουν την ζωηράδα και τον χαρακτήρα που διαθέτουν. Σε πολλές περιπτώσεις, μαθαίνουν ακόμα και να τρώνε από το χέρι του ιδιοκτήτη τους! Είναι πολύ σημαντικό η προσαρμογή τους στο νέο χώρο να γίνει υπομονετικά έτσι ώστε να μειωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο το στρες που αναπόφευκτα θα υποστούν.

Πρόκειται για ψάρια που αρέσκονται να κολυμπούν κυρίως στα μεσαία τμήματα του ενυδρείου και εκτιμούν τον χαμηλό φωτισμό και την χαμηλή ροή. Τα P. scalare είναι παμφάγα και θα δεχθούν ζωντανές (daphniae, Artemia salina, white worms, grindal worms, λάρβες και προνύμφες εντόμων, τεμαχισμένο γαιοσκώληκα, κλπ), κατεψυγμένες και ξηρές τροφές. Έχει παρατηρηθεί ότι αν ταΐζονται συνεχώς με την ίδια τροφή, σταδιακά θα μειωθεί το ενδιαφέρον τους σε αυτήν. Μάλιστα, μπορούν να φτάσουν σε σημείο να μην την δέχονται πια. Γι’ αυτό, πρέπει να τους προσφέρεται ποικιλία τροφών. Αν ταΐζονται σωστά, τρώνε με ιδιαίτερη λαιμαργία, πράγμα απολύτως φυσιολογικό. Μάλιστα η λαιμαργία τους αποτελεί δείκτη για το πόσο υγιή είναι. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να τους παρέχουμε καθαρό νερό με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες αφού είναι ευαίσθητα ακόμα και σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις αμμωνίας, νιτρωδών και νιτρικών ιόντων. Εκτελώντας μερικές αλλαγές νερού (τουλάχιστον το 1/3 του συνολικού όγκου του ενυδρείου) κάθε εβδομάδα (δύο φορές την εβδομάδα ή και συχνότερα είναι προτιμότερο) βοηθά στο να μένουν οι τιμές αυτές σε μηδενικά επίπεδα. Επίσης, ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δοθεί στο σύστημα φίλτρανσης που θα επιλεχθεί, αφού πρέπει να τηρεί τις παραπάνω προϋποθέσεις, χωρίς όμως να δημιουργεί μεγάλη κινητικότητα στο νερό.